Frank Westerman schrijft Dier, bovendier. Het boek vertelt de grote tragedies van de twintigste eeuw aan de hand van lippizanerpaarden. Ze vertellen een verhaal waarin ze, als het meest begeerde paardenras, van het ene conflict naar de andere brandhaard, naar de volgende dictator werden gesleept. “Als je een lippizanerpaard aanraakt, raak je de geschiedenis aan.”
‘Lippizaners stonden in de twintigste eeuw in het oog van de orkaan. Ze waren eigendom van de Oostenrijks-Hongaarse keizerlijke familie, maakten de val mee van het Habsburgse Rijk. Ze doorstonden de Eerste Wereldoorlog en werden onderworpen aan de rassenpolitiek van Hitler. De Tweede Wereldoorlog volgde. Daarna deden Stalin en de Oost-Europese regimes het nog eens dunnetjes over. Reagan liet lippizaners opdraven tijdens zijn inauguratie. De lippizaner is levende geschiedenis – letterlijk.’
*Waar begon jouw persoonlijke fascinatie voor de lippizanerpaarden?*
‘Ik was dertien en deed aan paardrijden. Een telg van dit adellijke geslacht, de lippizaner dus, was beland in Drenthe. Het was, meen ik, het vierde lippizanerpaard dat in Nederland buiten de Koninklijke stallen rondliep. De kranten stonden er bol van. Iemand zei me: “Als je een lippizanerpaard aanraakt, raak je de geschiedenis aan.” Dat Drentse paard werd het uitgangspunt van Dier, bovendier.’
*Hoe gebeurde dit?*
‘Ik ben in de stamboeken de zuivere bloedlijnen naar de voorouders van die Drentse lippizaner gaan volgen. Dier, bovendier werd daardoor min of meer een familiekroniek, terwijl intussen de hele twintigste eeuw aan je voorbijtrekt. Mussolini, Hitler, Stalin – allemaal willen ze het dier hebben, er wordt om gevochten. Wat vertellen de paarden voor een verhaal, waarom zijn ze zo begeerd? Wat is dat voor gekte, waarom staat het beest zo op een voetstuk?’
*En heb je dat ontdekt?*
‘De lippizaner is de overtreffende trap van het paard. Het ras is vier eeuwen oud, veredeld en bijna perfect door kruising en selectie. Het moest dan ook een gracieus en krachtig dier zijn, en bovendien betrouwbaar. Want het ras was bedoeld om de keizer te dragen. De lippizaners kregen in de paleizen een aparte vleugel en aten uit marmeren troggen, ze kwamen onder de hoogtezon zodra ze een spier verrekten.’
*De lippizaners werden dus als mens behandeld?*
‘Sterker nog, als halfgoden. Graaf Du Buffon, aan het Franse hof, zei: “Het paard is de edelste overwinning ooit door een mens behaald.” De bijna-volmaaktheid van het lippizanerpaard staat in schril contrast tot de mens die hem geschapen heeft – zeker wanneer je kijkt naar de donkere episodes uit onze geschiedenis.’
*Je doelt op Hitlers fascinatie voor de lippizanerpaarden?*
‘Een eenvoudige vraag: hoe verkrijg je zo’n superras als het lippizanerpaard? Je stimuleert de krachtige eigenschappen die je wilt hebben en je elimineert de zwakkere elementen, bijvoorbeeld door castratie. Het komt griezelig dicht bij wat Hitler voor ogen stond met zijn rassenpolitiek. Het lippizanerpaard was voor hem niets minder dan het equivalent van het Arische ras.’
*Tijdens de Tweede Wereldoorlog vindt een omschakeling plaats: paarden hoeven niet meer voor de mens te werken. Ook het lippizanerpaard raakt overtollig?*
‘Het ploegende paard is vervangen door de tractor, het koetspaard door de automobiel, het cavaleriepaard door de tank. Het lippizanerpaard bleef als prestigeobject echter ruimschoots overeind. Niet voor niets liet president Reagan bij zijn inauguratie lippizaners opdraven. Tijdens de hele Koude Oorlog is de groep lippizanerpaarden in twee helften verdeeld: de ene helft is weggestopt achter het IJzeren Gordijn, de andere helft loopt rond in het westen. De paarden weerspiegelen, ook dan, hun keizerlijke, dictatoriale of presidentiële bewindslieden, en wat die machtshebbers voor ogen heeft gestaan.’