Met de titel De oorlog start op zondag 25 oktober een nieuwe, negendelige TV-serie over de Tweede Wereldoorlog. Rob Trip presenteert het bekende verhaal op een nieuwe, eigenzinnige manier. Ad van Liempt, eindredacteur van De oorlog, bewerkte de TV-serie tot een gelijknamig boek.
De oorlog
Ad van Liempt
Gebonden € 25,-
*Een eigenzinnige TV-serie – dus ook een eigenzinnig boek?*
‘We zijn op een nieuwe manier tewerk gegaan, los van conventies. Zo’n conventie is bijvoorbeeld het gestigmatiseerde beeld dat we vroeger hadden van de oorlog. In het wetenschappelijk onderzoek is dat beeld al sterk veranderd, maar bij ‘het brede publiek’ in veel mindere mate. Het boek en de TV-serie zijn bedoeld om het veranderde wetenschappelijke standpunt te vertalen voor een breed publiek.’
*Wat houdt dat veranderde standpunt in?*
‘Dat wil vooral het te nadrukkelijke verschil tussen goed en kwaad wegpoetsen. Al jaren blijkt het zwartwitbeeld (de Duitsers waren slecht, het verzet was goed) gecompliceerder en genuanceerder te liggen. Mensen waren soms tegen, soms voor de Duitsers. Mensen in het verzet hingen de held uit. We leggen de vinger soms op de pijnlijke plek, maar dat is nodig.’
*Zijn er andere aandachtspunten gekomen in onze kijk op de oorlog?*
‘De wetenschap durft nu te kijken naar aspecten van de oorlog waar voorheen nauwelijks aandacht voor was. De eerste vier jaar van de oorlog, bijvoorbeeld, die relatief rustig waren. En de Nederlandse economie, die een sterke impuls kreeg door de Tweede Wereldoorlog.’
*Hoe precies?*
‘De werkloosheid werd nagenoeg nul, door de sterke banengroei dankzij orders van de Wehrmacht. De export steeg daarnaast gigantisch. Die ging natuurlijk naar de Duitse oorlogsmachine, maar in economisch opzicht was het goed voor Nederland. Het is lange tijd een gevoelig onderwerp geweest, maar nu er bijna zeventig jaar overheen is gegaan, kunnen we hier eindelijk aandacht aan besteden.’
*De TV-serie en het boek De oorlog maken veel gebruik van de ‘Andere Tijden’-methode van documenteren. Wat is die methode?*
‘Andere Tijden is een documentairereeks over de recente historie, die ‘grote verhalen’ vanuit het gezichtspunt van een of enkele mensen bekijkt. Op die manier begrijp je de impact van bepaalde gebeurtenissen op het alledaagse leven van ‘gewone mensen’. Voor De oorlog maakten we gebruik van vele honderden dagboekfragmenten van de meest uiteenlopende mensen: Joden, huisvrouwen, burgers, politieagenten, overlopers, NSB’ers. Het verhaal is op die manier veel directer en emotioneler, en geeft de authentieke, ongefilterde mening van dat moment weer.’
*Kunt u een voorbeeld geven van zo’n dagboekfragment?*
‘Ik heb onder andere een fragment gebruikt van een 14-jarig Joods meisje, dat met de eerste anti-Joodse maatregelen te maken krijgt, maar tegelijkertijd opgewonden is over een knalfuif waar ze met haar vrienden naartoe gaat. Je merkt een behoorlijk verschil tussen haar zienswijze – zij kent de toekomst niet – en onze zienswijze achteraf.’
*Nieuw is ook de aandacht die u besteedt aan de periode na mei 1945.*
‘De meeste documentaires en boeken houden op na 6 mei 1945, als de Tweede Wereldoorlog in Nederland is beëindigd. Er gebeurde veel in de maanden en jaren hierna, en Nederland kwam er niet goed af.’
*Het is een verzwegen periode in de geschiedenis. Wil De oorlog ook hier de vinger op de zere plek leggen?*
‘Zeker! Nederland is in sommige gevallen beschamend omgegaan met collaborateurs en zogeheten moffenhoeren. We zetten de Duitsers gevangen in kampen, zoals zij dat eerder hadden gedaan. Tegelijkertijd leverde Nederland een knappe prestatie door in een paar jaar tijd liefst 66.000 collaborateurs te berechten. In de omgang met Nederlands-Indië blijkt dat Nederland bijzonder bekrompen en geïsoleerd was. Waar dekolonisatie voor andere landen al realiteit was geworden, wilde Nederland een oorlog voeren die het niet kon betalen. De regering wilde onderscheid maken tussen de jure en de facto, terwijl er revolutie heerste en bloed vloeide. We werden – in sommige gevallen terecht – vergeleken met de Duitsers en de Japanners.’